Mantık; doğru ile yanlış arasındaki farkı düşünmeğe başladığınız anda başlar. Düz mantık da gidilen yolun doğrusu anlamında açıklanabilir.
Ne var ki, mantık da, düz mantık da; insanların aldığı eğitime, bilgiye, kültüre, inanışlara göre farklılıklar gösterir. Bir olay karşısında birinin yürüttüğü mantık başkadır, bir başkasının daha başka.
Büyükler, işledikleri kusurun üstünü çeşitli yorumlarla kapatmaya çalışırlar. Aynı olayı gözlemleyen çocuklar, içine hiçbir şey katmadan, eksiltmeden olduğu gibi aktarırlar.
Bu nedenle olacak ki; “Çocuktan al haberi” deyimi ortaya çıkmıştır.
Gazete çıkarmaya başladığımız ilk yıllarda bitişiğimizde kahvehane vardı. Kimi kez çayları, kahvehaneyi çalıştıranın çocukları getirirdi. Çocuk, getirdiği çayların ilkini benim masama bırakırdı. Çocuğu uyardım, “Önce çayı misafirlere ver, sonra bana getir” dedim. Çocuk yanıt verdi: “Parayı senden alıyoruz, çayı onlara niye önce verim!” Çocuğun yanıtı düz mantık mıydı? Tartışılabilir.
Bir başka olay: konuklarımızdan biri su istedi. Suyu getiren çocuk su bardağının üstünden tutuyordu elini. Konuğumuz uyardı ve dedi ki; “Delikanlı, bardağı üst tarafından değil, ortasından tutacaksın.” Çocuk bozuldu, “Benim kanım deli değil” dedi.
Çocuk “delikanlı” deyiminin sürekli kullanıldığını bilmiyordu. Düz bir mantıkla, kanının deli olmadığını söyledi.
Adam, İstanbul’da Florya da oturuyordu. Doğu Anadolu’daki yakını ilk kez İstanbul’a geliyordu. Akrabasına uğradı. Akrabasının evi de Denize yakındı. Mevsim yazdı. Evde soyunup denize gideceklerdi. Köyünden ilk kez çıkan genç, soyunuk olarak gitmek istemiyordu. Akrabası diretti; “ Bak” dedi, “Giyinik kimse yok çevrede. İstanbul uygar bir kenttir. Sen giyinik gidersen göze batar!”
Köyünden ilk kez çıkan ve ilkokulda öğrendiği bilgilerle yanıt verdi:
“Yontma Taş devrinde insanlar, buradakiler gibi çıplak geziyormuş. Uygarlık ilerledikçe giyinme gereğini duymuşlar. Çıplaklık nasıl uygarlık olur?”
Bu yanıta da mantık ya da düz mantık diyebilir miyiz?
Büyük bir olasılıkla yorumlar çok farklı olacak.
