Sarıkamış Harekâtı edebiyatımızda (şiirimizde) daha çok halk şairlerince ele alınmıştır. Bunlar arasında Âşık Nihanî (19. yüzyıl), Kağızmanlı Hıfzı, Mevlüt İhsanî ve Âşık Şeref Taşlıova (20. yüzyıl) başta gelmektedir. Daha öncesinde bu konu pek ele alınmamıştır.
Şairler içinden çıktıkları milletlerin duygularına tercüman olmakla mükelleftirler. Şair Mehmet Emin Yurdakul’un haklı olarak ifade ettiği gibi “Bırak beni haykırayım, susarsam sen mâtem et;/Unutma ki şairleri haykırmayan bir millet,/Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir.” Bu düşünceden hareketle ben de toplumun hissiyatına tercüman olmaya çalışan bir şair olarak vaktiyle “Bir Beyaz Uyku” adlı şiirimde Sarıkamış Harekâtı’nda yaşanan kahramanlıkları ve acıları dilimin döndüğünce şöyle ifade etmeye çalışmıştım:
“Ne acılar yaşandı Soğanlı Dağları’nda/Gonca, güle dönüştü şehadet bağlarında/Yurda kurban oldular gencecik çağlarında/Yiğitlerin saçında kınadır Sarıkamış!/Yüreği kan ağlayan anadır Sarıkamış!//O buzdan döşeklerde görmediler sabahı/Geride kalanların gökleri tuttu âhı/Kardan kefenlilerin bayram etti ervahı/Fırat, Dicle, Aras’tır; Tuna’dır Sarıkamış!/Yüreği kan ağlayan anadır Sarıkamış!//Enver Paşa’nın hırsı, izanları uyuttu/On binlerce neferin hayalleri buz tuttu /Allahüekber Dağı koca orduyu yuttu/Sitemim, sitayişim sanadır Sarıkamış!/Yüreği kan ağlayan anadır Sarıkamış!//O bembeyaz örtüye gökyüzünden kan yağdı/’Buyur’ dendi cennete, ötelere can yağdı/Ölümsüzlük yurduna şeref yağdı, şan yağdı/Tipin de fırtınan da banadır Sarıkamış!/Yüreği kan ağlayan anadır Sarıkamış!//Boyun büküp kadere biçare eller gibi…/Bayrakta al oldular, kırmızı güller gibi/Kardelenler boy verdi, kardan heykeller gibi/Tarafın hakikatten yanadır Sarıkamış!/Yüreği kan ağlayan anadır Sarıkamış!//Son nefesi verirken al bayrağa baktılar/Kahredici tipide yıldız olup aktılar/Zemheride donarken yürekleri yaktılar/Maddenin karşısında mânâdır Sarıkamış!/Yüreği kan ağlayan anadır Sarıkamış!//Ey şehit oğlu şehit, hasretin yakar durur!/Gözümden yüreğime gözyaşım akar durur/Yiğitlerin yarası karanfil kokar durur/Ziyan mala değildir, canadır Sarıkamış!/Yüreği kan ağlayan anadır Sarıkamış!”
Acının özgül ağırlığı hakikatleri perdelememelidir.
Harp tarihimizin acı sahnelerinden biri olan Sarıkamış Harekâtı, Anadolu’nun bağrına paslı bir hançer gibi saplanmaya çalışan Rusları durdurmak için yapılmıştır. Bu harekât belki zamanlama açısından doğru değildir ama güdülen gaye açısından o kadar da vaveyla koparılacak kadar da yersiz değildir. Tek kurşun atmadan 90 bin askerin donarak öldüğü iddiası koca bir yalandır. Hezimetten yola çıkarak yapılan bu değerlendirmeler bir öfkenin ürünüdür. Bu yersiz ve saldırgan değerlendirmeler akıl, mantık ve vicdanla bağdaşmaz
Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı resmî verilerine göre, acısı içimizi yakan Sarıkamış Harekâtı’nda Osmanlı’nın asker zayiatları 60.000, Rusların asker zayiatları ise 30.000’dir. Savaşın en hazin kısmı ise Osmanlı kayıplarının birçoğunun Ruslar ile yapılan çarpışmalarda değil de ağır soğuk hava şartları yüzünden ölmesidir. Ruslar; Türklerden 200 subayı, 7000 eri esir, 20 makineli tüfekle 30 topu da ganimet olarak almışlardır.
Malumdur ki bu hayatta herkes kazananın yanındadır, kaybedenin kimsesi olmaz. Bunu “Düşenin dostu olmaz.” sözü ne güzel anlatır. Sarıkamış Harekâtı Türk askerinin zaferiyle neticelenseydi ona dair yorumlar da 180 derece farklı olacaktı. Bugün yerle yeksan edilen Enver Paşa büyük bir kahraman olarak tarih sahnesinde yerini alacaktı.
Sarıkamış Harekâtı’nın 109. sene-i devriyesinde yüreklerimizi buz kestiren bu faciada şahadet mertebesine erişen askerlerimize yüce Allah’tan rahmet diliyorum. Ruhları şâd olsun. Sözlerimi “Sarıkamış Destanı” adlı şiirimin bir bölümünü paylaşarak bitirmek istiyorum:
“Bin dokuz yüz on dörtte yüreklere har düştü/Mazlumlara karakış, zalime bahar düştü//Moskof’un üzerine yürüdü Enver Paşa/Hain düşmana değil, teslim oldular kışa//Karakış yürütmedi üçüncü ordumuzu/Derin yaslara boğdu bu cennet yurdumuzu//Anaların başında birdi, bin oldu aklar /Güneşe sitem etti, kan kırmızı şafaklar//Yüreklerde kanayan yaradır Sarıkamış!…/Zifiri bir gecedir, karadır Sarıkamış!… Enver Paşa buyurdu, girdik çıkmaz bir yola/Şahadet mertebesi nasip olmaz her kula//Soğanlı’yı aşarken kış vakti buz kestiler/”Allah” nidalarıyla ölüme söz kestiler//Karlı dağlar şehide oldu ana kucağı/Sılada kalanların tütmez oldu ocağı//Yol vermez yiğitlere; dumanlı, karlı dağlar/Seccadesi ıslanır, sılada anne ağlar/Dinmeyen bir sancıdır, hüzündür Sarıkamış!…/Akıllara ziyandır, hazindir Sarıkamış!…
Emretti Enver Paşa, ‘gel’ deyince geldiler/Açmamış tomurcuktu, hepsi birer güldüler//İhtiras ve intikam, kör eyledi beşeri/Kar üstünde çiçekler, hatırlattı mahşeri//Batıl Hakk’a düşmandı, bu ne yüzsüz bir çağdı/Gönüller yangın yeri, göklerden ölüm yağdı//Moskof’un zalimleri, sağları esir etti/Manzara-yı umumî yüreğe tesir etti//Bir hüzün çeşmesidir, kederdir Sarıkamış!…/İdam sehpalarından beterdir Sarıkamış!…
Görmedi Enver Paşa, Moskof’a baktı şaşı/Askerimin avazı inletti dağı taşı//Karlı dağ duvar oldu, tek kurşun sıkamadık/Nice yokuşlar aştık, düzlüğe çıkamadık//Hasat vakti gelmeden, erken bozuldu bağlar/Dönmeyen yolculara analar kara bağlar//Kalbimize gömüldü zemheride ölenler/Hasretin ateşinden tutuştu kardelenler//Ölüme yürüyüştür, acıdır Sarıkamış!…/Eğilmeyen başların tacıdır Sarıkamış!…”
